كمك هاي اوليه در خونريزي خارجي

جهت كنترل خونريزي خارجي بايد چهار مورد اساسي زير به ترتيب و به سرعت انجام پذيرد:

1- فشار مستقيم
2- بالا نگه داشتن عضو
3- فشار بر نقاط فشار
4- استفاده از تورنيكت يا كيسه هوايي

1- فشار مستقيم:

موثرترين روش در كنترل خونريزي از طريق فشار مستقيم ميباشد كه به يكي از دو روش زير انجام مي گيرد:
الف- گاز استريل (يا تكه پارچه تميز) را روي محل خونريزي گذاشته و با دست روي آن فشار وارد شود تا خونريزي قطع گردد.
ب- قطعه اي گاز استريل را روي محل خونريزي گذاشته و به وسيله بانداژ محكم آنرا ببنديد تا خونريزي كنترل گردد.

2- بالا نگه داشتن عضو دچار خونريزي:
اين روش در كنترل خونريزي قسمت هايي از بدن كه امكان قراردادن آنها در سطحي بالاتر از سطح بدن وجود دارد مورد استفاده قرار مي گيرد كه به علت نيروي جاذبه، فشار خونريزي كمتر مي شود.

توجه: در صورت وجود شكستگي در عضو مربوطه استفاده ازاين روش محدوديت دارد.

3- فشار بر نقاط فشار:
اگر توسط فشار مستقيم و بلند كردن عضو، خونريزي قابل كنترل نبود از فشار دادن بر نقاط فشار استفاده مي شود.
نقاط فشار نقاطي است كه شريان هاي اصلي بدن از نزديك سطح بدن و روي استخوانها عبور مي كند و تعدادي از آنها عبارتند از:
1) در خونريزي هاي دست
2) در خونريزي هاي پا

توجه: چنانچه در اين محل ها شكستگي استخواني باشد در استفاده از اين روش محدوديت وجود دارد.

4- استفاده از تورنيكت يا كيسه هوائي:
اين روش فقط زماني انجام ميشود كه كوشش هاي قبلي جهت كنترل خونريزي موثر واقع نشود و يا در مواقعي كه اندامي قطع گرديده و نگراني درمورد ازبين رفتن بافتهاي پائين تر از محل بستن تورنيكت نباشد.

روش بستن تورنيكت:
1- ابتدا گاز يا دستمالي بر روي بازو قرار دهيد كه علاوه بر نقش حفاظتي باعث افزايش فشار در آن نقطه گردد.
2- به وسيله باند نواري دستمال فوق را ثابت كنيد. و سپس اهرمي مثل يك تكه چوب يا لوله يا حتي خودكار را روي آن قرار دهيد و باند را بعد از قراردادن آن گره ديگري بزنيد.
3- اهرم را به حول مركز گره تا اندازهاي بچرخانيد كه خونريزي قطع شود در اين حال اهرم را بوسيله گره ثابت كنيد.

زمان بستن، تورنيكت را در محلي كه قابل رويت باشد بنويسيد. به هيچ وجه تورنيکت را به منظور خونرساني به اعضا باز نکنيد. چرا که اين کار کمکي نمي کند و تنها احتمال خطر را براي فرد بيشتر مي کند.

نكته:
1- اندامي كه با تورنيكت بسته شده حتماً بايد در معرض ديد باشد.
2- حتي در زخمهاي ران و بازو تورنيكت حداقل بايد 2 اينچ يا5 سانتي متر بالاتر از آن بسته شود.

عده اي از پزشكان استفاده از كيسه هوائي دستگاه فشار خون با فشار حدود 150 ميلي متر جيوه را پيشنهاد مي كنند كه عملاً اگر امكان پذير باشد راه ايمني تري مي باشد. در دهه هاي اخير استفاده از وسيله اي به نام آتل بادي پيشنهاد شده كه كيسه هاي پلاستيكي با حفره ميان خالي هستند و مانند جوراب پوشيده و سپس باد مي كنند. اين وسيله علاوه بر اينكه مي تواند به عنوان يك آتل مصرف شود در موارد خونريزي ها نيز به عنوان كمك دهنده در جلوگيري از خونريزي يا در موارد شوك حاصل از خونريزي به عنوان كمك در كاهش جريان خون اندامها مورد استفاده قرار مي گيرد.

در بستن تورنيكت بايد بسيار دقت كرد. چه بسا افرادي كه به دليل سهل انگاري امدادگران عضو خود را از دست داده اند. به همين دليل استفاده از تورنيكت و آتل بادي در بسياري از نقاط جهان معلق مانده است و تنها در موارد خاص مورد استفاده قرار مي گيرد.
در بستن تورنيكت در قسمتي از اندام مثلاً دست بايد توجه كرد براي جلوگيري از آسيب و قطع عضو سالم به اندازه اي تورنيكت را محكم كنيم كه نبض احساس شود تا از تخريب عضو جلوگيري شود و حدالمقدور سعي شود از تورنيكت استفاده نشود.

كنترل بوسيله سرما:
در موارد شكستگي، سوختگي و خونريزيهاي خفيف مي توان با استفاده از كيسه هاي حاوي يخ در محل ضايعه، علاوه بر كاهش درد و تورم باعث كاهش خونريزي نيز شد.
توجه داشته باشيد كه استفاده از سرما به تنهائي نمي تواند در كنترل خونريزي موثر باشد و بايد همراه با ديگر اقدامات انجام گيرد.

توجه: براي جلوگيري ازسرمازدگي مورد نظر، كمپرس سرما را نبايد بيش از 20 دقيقه ادامه داد.

با توجه به مطالب فوق در مصدوم دچار خونريزي اقدامات زير را به ترتيب به عمل آوريد:

1- محل خونريزي را مشخص كنيد.
2- نوع خونريزي را مشخص نمائيد.
3- خونريزي را كنترل كنيد (بايد از حداقل امكانات حداكثر استفاده بعمل آيد).
4- اگر جهت كنترل تورنيكت بسته ايد زمان آن را در جائي كه كاملاً در معرض ديد باشد مثلاً سينه يا پيشاني بيمار بنويسيد.
5- بيمار را جهت پيگيري صدمات وارد شده كنترل كنيد.

فراموش نكنيد كه تمامي اين عمليات را در موقعي ميتوان انجام داد كه ابتدا وضع تنفس و قلب بيمار كنترل شده باشد.

ت- خونريزي داخلي:

تعريف: چنانچه خون پس از خروج از رگ در داخل حفره اي از بدن ريخته و محل خونريزي مشاهده نشود، خونريزي داخلي گويند. مانند خونريزي در داخل جمجمه، و يا در مجاري گوارشي.

كمك هاي اوليه در خونريزي هاي داخلي:
در مورد خونريزي هاي داخلي مهمترين كار رساندن بيمار به مركز درماني است و بهترين اقداماتي كه مي توان انجام داد به ترتيب زير است:
1- كنترل علائم حياتي
2- كنترل راههاي هوائي
3- قرار دادن بيمار در بهترين وضعيت. مثلاً اگر بيمار دچار تهوع و استفراغ هاي مكرر است او را به پهلو خوابانده و اگر خونريزي داخلي اندامها (دست و پا) است، اندام را بالا نگه داريد..
4- بيمار اگر دچار شوك است كمك هاي اوليه در مورد او انجام شود.
5- در صورت امكان به بيمار اكسيژن داده و به او هيچ چيز نخورانيد.
6- در اولين فرصت ممكن بيمار را به مركز درماني انتقال دهيد.

نكته: در صورت ضربه به سر – استفراغ هاي مكرر زنگ خطر بزرگي جهت اعلام خونريزي داخل مغزي مي باشد كه مي تواند باعث مرگ مصدوم گردد. همچنين خروج مايع مغزي نخاعي كه همانند آبريزش بيني از بيني و مايع شفافي از گوش مي باشد از علايم ضربه مغزي مي باشد.

در ضربه مغزي:
سر مصدوم را بالاتر از ساير اندام او قرار دهيد. از خروج مايع مغزي نخاعي به بيرون جلوگيري نكنيد و هر چه سريعتر مصدوم را به مركز درماني انتقال دهيد.

نكته2: در صورت ضربه به شكم، دل درد شديد زنگ خطر بزرگي جهت اعلام خونريزي داخل شكم مي باشد و در صورت عدم توجه باعث مرگ مصدوم خواهد شد.